Baratxuri-zurtoinak
Liliazeoak familiako landare belarkara da, iraunkorra, bigarren mailako erraboil zuri edo krematsuak ditu, baratxuri-ale izenekoak. Baratxuri-aleak oso usaintsuak dira, kimu diskoide baten gainean bilduta daude, mintz hori-zurixka zehargarri batzuez estalita daude eta baratxuri -burua osatzen dute. Klima epela duten herrialde guztietan ondo hazten dira.
Berakatzaren laborantza antzinakoa da, historiaurretik egiten da. Bere zapore gogorra mirarizkotzat jotzen zen, bai landare sendagarri moduan, bai sukaldean. Bere jatorria Asia zentralean dagoela uste da. Hortik munduko leku askotara zabaldu zen eta ia kultura guztietan erabiltzen hasi ziren. Antzinako Egipton piramideak eraikitzen zituzten esklabuek kantitate handietan kontsumitzen zuten zenbait gaixotasunetatik babesteko, eta Bibliako idazkietan hebrearrak herrialde horretan egon ziren bitartean kontsumitzen zutela aipatzen da. Erromatar Inperioan arrunta zen, baina Asian eta Indian europearrak heldu aurretik erabiltzen zen. Kolonia-aldian Afrikara eta Amerikara heldu zen. Lehenengo Mundu Gerran, ohiko antiseptikoak ez zituztenean, zaurien desinfekziorako erabiltzen zuten.
Baratxuriaren ezaugarri onuragarriak konposatu sulfuratuetan daukate oinarria (alizina, alil/dialil sulfidoak). Baratxuriari osasunarentzako hainbat ezaugarri onuragarri egotzi zaizkio: efektu antiseptikoa, bakterizida, antibirala, antifungikoa, hanturaren kontrakoa eta heste-parasitoen kontrakoa. Zenbait «in vitro» ikerketetan frogatu da baratxuri estraktua, kontzentrazio baxuetan egonda ere, Helycobactr pylori bakterioaren inhibitzaile eraginkorra dela; bakterio horrek urdail- eta duodeno-ultzeren garapenean eragiten du.
-
Plater mota
- Plater bakarra
- Pizzak
- Lekaleak
- Zukuak, irabiatuak eta freskagarriak
- Hanburgesak
- Garagardoak
- Gosariak eta brunch
- Aperitiboak eta kanapeak
- Itsaskiena
- Zopak eta Kremak
- Koktelak
- Okelak
- Otartekoak eta andwichak
- Hegaztiak
- Pastak
- Entsaladak
- Azkenburukoa
- Gozokiak
- Izozkiak eta Sorbeteak
- Ogia eta opilgintza
- Kafeak, txokolateak eta infusioak
- Pintxoak
- Arraina
- Arrozak
- Berdurak eta barazkiak
- Arrautzak
- Tenperatura
-
Sukaldaritza mota
- Sukaldaritza peruarra
- Sukaldaritza amerikarra
- Sukaldaritza mexikarra
- Arabiar sukaldaritza
- Sukaldaritza italiarra
- Bostgarren gama sukaldaritza
- Sukaldaritza frantsesa
- Sukaldaritza europarra
- Hego Amerikako sukaldaritza
- Entomofagia (intsektuak)
- Sukaldaritza asiarra
- Glutenik gabeko sukaldaritza
- Euskal sukaldaritza
- Sukaldaritza beganoa
- Osagarriak
-
- Arrainak
- Arrainen ebakerak
- Arrautzak eta eratorriak
- Barazkiak, frutak, tuberkuluak eta algak
- Barazkien ebakerak
- Belar usaintsuak
- Edariak
- Errailak
- Esnea, esne-gaina eta esnekiak
- Fruitu lehorrak
- Haragiak
- Haragien ebakerak
- Haragi-produktuak, gazituak, ontzutuak eta fianbreak
- Hegaztiak
- Intsektuak
- Itsaskiak
- Koipe jangarriak eta ozpinak
- Kontserbak, ozpinetakoak eta eskabetxeak
- Lekaleak
- Lumadun ehizakia
- Ongailuak, espezieak eta gehigarriak
- Pastak, arrozak, irinak eta eratorriak
- Pastelgintza- eta okintza-produktuak
- Perretxikoak
- Sukaldeko eta gozotegiko materiala
- Sukaldeko eta gozotegiko teknikak
- Ugaztun ehizakia
- zerbitzuko materiala
- Zerbitzuko teknikak
- Zerealak